Jarema Stępowski i Ewa Dałkowska byli inwigilowani przez Służbę Bezpieczeństwa PRL

Jarema Stępowski, właściwie Jarema Junosza-Stępowski (1925-2001) był aktorem teatralnym i filmowym i artystą estradowym. Popularność zdobył jako wykonawca piosenek wykonywanych w gwarze warszawskiej (m.in."Taksówkarz warszawski", "Statek do Młocin"). Występował w telewizyjnym Kabarecie Starszych Panów oraz w Teatrze Polskiego Radia. Grał w filmach i serialach m.in. w "Pożegnaniach" Wojciecha Hasa i komedii "Giuseppe w Warszawie" w reż. Stanisława Lenartowicza. W serialu "Wojna domowa" w reżyserii Jerzego Gruzy zagrał rolę poszukiwacza suchego chleba dla konia.

"Od początku lat 60. Stępowski, był regularnie odnotowywany w kartotekach MSW ze względu na swoje częste wizyty w ambasadach krajów kapitalistycznych. Monitorował je pion obserwacyjny SB" - podał w poniedziałek IPN. Bezpieka odnotowała, że aktor "w 1960 r. był dwa razy w ambasadzie argentyńskiej, w 1962 r. w ambasadzie Stanów Zjednoczonych Ameryki, natomiast w 1966 r. w ambasadach Austrii i Włoch".

"Po występie Jaremy Stępowskiego w Białymstoku w marcu 1965 r. do SB trafiło doniesienie tajnego współpracownika: Stępowski przywiózł sobie ze Stanów Zjednoczonych Ameryki +pistolet systemu colt+ i posiada do niego naboje, a na pytanie o pozwolenie na broń +bardzo mętnie tłumaczył, w jaki sposób to zezwolenie uzyskał. Należy przypuszczać, że zezwolenia on jednak nie posiada+. Doniesienie zostało potraktowane poważnie, okazało się jednak, że aktor posiada zezwolenie na +rewolwer sportowy+ od 17 kwietnia 1963 r" - podał instytut.

W latach 1973-74 Wydział III KSMO objął aktora kontrolą operacyjną w ramach Kwestionariusza Ewidencyjnego o kryptonimie "Wiśniowiecki". Podejrzenia "bezpieki" wzbudziły informacje o kontaktach aktora z duchownymi "wrogo ustosunkowanymi do obecnej rzeczywistości", a także z ówczesnym prymasem Polski, kardynałem Stefanem Wyszyńskim. W 1973 r. Stępowski uczestniczył w śniadaniu opłatkowym u prymasa, podczas którego wystąpił z monologiem na podstawie opowiadań Stefana Wiecheckiego.

W inwigilacji aktora SB wykorzystało agenturę, a od 30 maja 1973 r. - perlustrację korespondencji krajowej i zagranicznej. Sprawę zakończono 6 listopada 1974 r. Trzy tygodnie później materiały dotyczące aktora złożono w archiwum Wydziału "C" KSMO (sygn. 3191/III).

Jarema Stępowski zmarł 11 stycznia 2001 r. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Służby PRL-u inwigilowały też Ewę Dałkowską, aktorkę teatralną, filmową i radiową, która występowała w Teatrze Śląskim w Katowicach, następnie przez wiele lat była związana z Teatrem Powszechnym w Warszawie. Od 2008 r. jest aktorką Nowego Teatru w Warszawie. Zagrała m.in.: tytułową rolę w "Antygonie" Sofoklesa , "Balladynie" Słowackiego, czy "Wujaszku Wani" Czechowa. Występowała również w kabarecie "Pod Egidą" Jana Pietrzaka, oraz na wrocławskich przeglądach Piosenki Aktorskiej. Zagrała w kilkudziesięciu filmach m.in. w "Sprawie Gorgonowej" Janusza Majewskiego, "Szpitalu Przemienienia" Edwarda Żebrowskiego i "Korczaku" Andrzeja Wajdy.

Teczka akt Sprawy Obiektowej (SO) kryptonim "Tercet" nr rej. 12203 założonej przez Wydz. III KSMO w Warszawie kabaretowi "Pod Egidą" Jana Pietrzaka, zawiera m.in. materiały SB dot. Ewy Dałkowskiej. Zanotowano m.in., że 8 października 1981 r. podczas występu w Hotelu Forum "wykonywała piosenki o treści antypaństwowej", nawiązujące do społecznych protestów z lat 1956, 1968, 1970, 1980, a także "krytyczne wobec działań władz PRL i funkcjonariuszy MO". Prowadzenie sprawy zakończono w lipcu 1985 r. z powodu odnotowanego "zaniechania wrogiej działalności" przez kabaret "Pod Egidą". Miesiąc później materiały dotyczące Dałkowskiej złożono w archiwum Wydz. "C" SUSW (sygn. 325/III/OB).

W 1982 r. Dałkowska współorganizowała Teatr Domowy. W prywatnych mieszkaniach wystawiano zdjęte przez cenzurę z afisza Teatru Powszechnego sztuki m.in.: "Wszystkie spektakle zarezerwowane" i "Largo Desolato" Vaclava Havla, "Degrengoladę" Pavla Kohuta. Do 1989 r. wystawiono ok. 300 przedstawień.

19 października 1983 r. aktorka została zarejestrowana do Sprawy Operacyjnego Sprawdzenia (SOS) kryptonim "Teatr II" (nr rej. 82805) przez Wydział IV Departamentu III MSW. W 1983 roku brała udział w organizowanych nielegalnie na terenie Warszawy przedstawieniach tzw. Teatru Podziemnego, które miały wydźwięk antypaństwowy" - pisano w meldunku bezpieki. 11 kwietnia 1985 r. SOS "Teatr II" zakończono. Materiały złożono w archiwum Biura "C" MSW (sygn. 53040/II) i zmikrofilmowano.

W 2015 r. aktorka została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za "wybitne zasługi w pracy artystycznej i twórczej".Od 2016 r. wchodzi w skład Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. (PAP)

autor: Maciej Replewicz

mr/ aszw/